Ders dışı etkinliklerin amaçları
Eğitimi en genel anlamıyla şöyle tanımlayabiliriz;
Kültürel değerleri bireye kazandırma sürecidir. Bu süreçte bireyler; yetenek, beceri, estetik duyarlılık ve çeşitli olumlu davranışlar edinirler. Okullar, sağladıkları eğitsel yaşantılarla akademik bilgilerin yanı sıra öğrencilerin ilgi alanlarının ve becerilerinin gelişebileceği fırsatlar da sunmaktadırlar. Böylece okullar, öğretim işlevlerini dersler aracılığıyla yürütürlerken, eğitim işlevlerini ise ders dışı etkinliklerle bütünleştirerek yürütmektedirler
Erken yaşlardan itibaren bireyin çok yönlü gelişiminde ders dışı sosyal etkinlikler, ders içi etkinlikler kadar önem arz etmektedir. Ders dışı etkinlikler, öğrencilerin formal öğretim süreci içerisinde öğrendiklerini pekiştiren, geliştiren bu öğrenmelerin yaşamla ilişkili olduğunu gösteren uygulamaya dönük etkinliklerdir. Okullarda uygulanan bu etkinlikler, öğretim programı dışında yürütülen ek etkinlikler ile eğitim programlarıyla işbirliği içinde yürütülen tamamlayıcı ve bütünleyici etkinlikler olarak sınıflandırılabilir.
Ders dışı etkinlikler, toplumsal yaşam için son derece önemli becerilerin ve yeterliklerin gelişmesine olanak sağlamakla birlikte, özsaygı, özdenetim gibi olumlu psikolojik etkilerle öğrencilerin kendilerini gerçekleştirebilmelerine yardımcı olmaktadır . OECD ülkelerine bakıldığında, okullarda yürütülen ders dışı etkinliklerde çeşitlilik olduğu görülmektedir. Örneğin; Fransa, Polonya ve Slovenya gibi bazı ülkelerde ders dışı etkinliklerin yürütülmesi zorunluyken; bazı ülkelerde etkinliklerin yürütülüp yürütülmeyeceği hususunda okullar karar verme özerkliğine sahiptirler. Education at a Glance raporu ders dışı etkinliklerin; spor, sanat ya da kültürel aktivitelerin yanı sıra derslere destek kursları içerdiğini; diğer ülkelerden de farklı olarak, Macaristan ve Türkiye’de toplum hizmeti çalışmaları ile İspanya’da farklı dillerdeki eğitimlerin, bilgi teknolojilerinin ve okuma yazma atölyelerinin sosyal etkinlikler olarak sunulduğunu ortaya koymaktadır. Son yıllarda PISA sonuçlarına dair yapılan araştırmalarda ders dışı etkinliklere katılımın, öğrencilerin öğrenme tutumlarına ve akademik performanslarına olumlu etki ettiğine işaret etmektedir.
1. Okullar da Yürütülen Ders Dışı Etkinlikler
Okullarda dersler her ne kadar eğitim,öğretim programları doğrultusunda öğrencilerin ilgi ve gereksinimlerine göre işlense de kazanımların ulaşmadığı noktalar olabilmektedir. Bu noktalara ulaşmak ve bunların yanında öğrencilere bilgi, beceri ve yeterlik kazandırmak ders dışı etkinlikler ile aracılığıyla olabilmektedir. Okullarda yürütülen ders dışı etkinlikler; fiziksel, duygusal, sosyal ve ahlaki gelişimi destekleyen, akademik çalışmaları zenginleştiren, zamanı doğru ve etkili kullanmayı öğreten, estetik duyarlılık katan, liderlik ve öz disiplin gibi kişisel becerilerin hayatın içinde uygulanarak kazanılmasını sağlayan çalışmalar olarak sunulmaktadır.
Temel alanlar çerçevesinde yürütülen tüm aktivite, yarışma, tören, tanıtım günü, mezuniyet günü, yayın, müzik, halk oyunu, tiyatro, kampanya, ziyaret, gösteri, şenlik, şiir dinletisi, turnuva, konferans, panel, sempozyum, imza günü, fuar, sergi, kermes, gezi, proje hazırlama vb. sosyal etkinliklerokullarda yürütülen ders dışı etkinliklerin kapsamı içerisindedir. Bunlarla beraber, okul içi izcilik ve gençlik kampları ile sportif yarışmalar, öğrencilerin seçtiği veya seçildiği bilimsel, sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif alanlardaki öğrenci kulüpleri, Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlı gençlik merkezleri ve okullarla iş birliği içinde yürütülen etkinlikler, Spor Genel Müdürlüğünce tescil edilmiş okul spor kulüplerinin çalışmaları, sosyal etkinlik çalışmalarının planlanmasında eğitim kurumu bölgesinde gençlere yönelik faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları ya da sivil toplum kuruluşları ile ortaklaşa yürütülen tüm etkinlikler okullarda yürütülen ders dışı etkinliklerin türlerini oluşturur.
Okullarımız bünyesindeki her türlü kulüp, takım ve etüt çalışmalarının; eğitimin genel amaçlarından önemli bir kısmını gerçekleştirmeye aracılık ettiği görülmektedir. Sebat etme, grup içi çalışma, yönergeleri takip etme, otorite figürleri ile anlaşma ve akranlarla uyum sağlama gibi beceriler, öğrencilerin hem okulda hem de sonraki yaşamlarında başarılı olmaları için gereklidir. Ders dışı etkinlikler ile öğrencilerin hayata bakış açıları gelişmekte, meslek seçimlerini dahi etkileyecek ek beceriler kazanmaları sağlanmaktadır. Yapılan araştırmalar, ders dışı etkinliklere katılım ile lise, üniversite ve mesleki kariyer başarısı arasında olumlu bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur.
2. Ders Dışı Etkinliklerin İşlevleri
Okullarda ders dışı etkinlikler danışman öğretmenlerin veya antrenörlerin rehberliğinde; bilimsel, kültürel, sosyal ve sportif alanlardaki öğrenci kulüpleri, okul takımları ve gönüllü toplum hizmeti çalışmaları ile gerçekleştirilmektedir. Yürütülen çeşitli etkinliklerin arasından, öğrencilerin kendi seçtikleri bir etkinliğin peşinden gitmeleri ve bu etkinlikle bağ kurmaları, bireysel gelişimlerine ve okul içi başarılarına da katkı sağlamaktadır. Farklı türlerdeki ders dışı etkinliklere katılımın uzun vadede eğitimin istendik hedeflerine katkı sağladığı ve okullarda görülen sorunlu davranışları azalttığı görülmektedir.
Eğitimbilimciler, uluslararası alanda ekonomik büyümenin nitelikli bir eğitim sistemiyle mümkün olduğunu dile getirmektedirler. Nitelikli bir eğitim sisteminde beceriler yaşamla iç içe geliştirilmekte; sonuç olarak, öğrenci performansları olumlu etkilenmektedir. Nitekim PISA 2015 raporu, okullardaki fen zümrelerinin ve yürüttükleri ders dışı etkinliklerin, öğrencilerin fen ile ilgili kariyer beklentileriyle olumlu yönde ilişkili olduğuna değinmektedir. Fen dersleri ve laboratuvarları, öğrencilerin fen okuryazarı olabilmeleri için tek yol değildir. Okullarda yürütülen bilim kulüpleri ve yarışmaları; öğrencilerin bilime olan ilgilerinin artmasına, bilimsel süreç becerileri kazanmalarına, hatta geleceğin bilim insanları olarak yetişmelerine fayda sağlamaktadır. Ders dışı etkinliklerin yaşamla ve toplumla etkileşim içinde sunduğu fırsatlar değerlendirildiğinde, bu etkinliklerin önemi bir kez daha ön plana çıkmaktadır. İyi bir şekilde planlanıp yürütülen etkinliklerin sayısız işlevi bulunmaktadır. Bu işlevler; öğrencilerin kişisel, akademik, sosyal ve fiziksel gelişimlerine sundukları katkılar açısından sınıflandırılabilir.
